اؤیرنجی سیته‌سی ایله میللی بیرلیک حاققیندا موصاحیبه

میللی بیرلیک حاققیندا موصاحیبه‌لر سیراسیندا میللی بیرلیک دوشرگه‌جیگی اؤیرنجی سیته‌سی ایله دانیشیق آپاریب، ایلک اؤنجه اؤیرنجی سیته‌سی‌نین امک‌داشلاریندان بو دانیشیغی حاضیرلادیق‌لاری اوچون تشککور ائدیریک. بو دانیشیغی آشاغیدا اوخویا بیلرسینیز:

 - سیزجه میللی بیرلیک نه دئمک دیر؟ بیرلیگی نئجه تعریف ائدیرسینیز؟

ایلک باخیشدا، «بیرلیک» سؤزجویوندن بیر و واحید دورومدا اولما تانیمی آلینیر! آنجاق بورادا اساس سورولار لا دا قاریشلاشیریق:

1-  بیرلیک‌دن قصدیمیز «عئینی» و تام بیربیرینه بنزر اولماق‌می؟

2-  یوخسا فرقلیلیک اولورسا بئله، بیر سیرا هدف‌لر دوغرولتوسوندا «موتحید» اولمایی قصد ائدیریک؟

3-  یوخسا عئینی اولماییب و تخمینا فرقلی هدف‌لریمیز اولوب، اما بیربیرمیزله بیر سیرا قورال‌لار، قایدالار و اخلاقی ایلکه‌لر اساسیندا کئچینمه و تولورانسلی (تسامح) اولمایی قصد ائدیریک؟

بو سورولارا جاواب وئریرکن بیرلیکدن فرقلی یوروملار دا اورتایا چیخیر! بیرینجی سوالا موثبت جاواب وئریرسک، بیر توپلوم/حرکت/قروپدا هر کسین عئینی اولماسینی ایده‌آل ساییریق. بو دوغرو بیر فیکیرمی؟ یعنی دوغرودان‌می اینسان‌لار بیر بیرینین فوتوکوپی‌سی اولمالی‌دیرلار؟ بو سوالا اویرنجی سیته‌سی اولاراق منفی جاواب وئرمه‌لی‌ییک. یعنی بیزیم قبول ائتدییمیز آماج‌لار و ایلکه‌لره گؤره ساغلام و دیری بیر توپلوم/حرکت بیرحده دک فرقلی دوشونجه‌لر و بعضا ده هدف‌لره مالیک اولمالی‌دیر. باشقا بیر دئییش‌له تکجه ایدئولوژیک و توتالیتر حکومت‌لرده عئینی اولماق (طبیعی کیمله عئینی اولماق مستبد شخص یا پارتی‌نین اولچولری اساسیندا بللی اولور) ایده‌آل ساییلیب و توپلومو خسته ائتمک‌له بیر قالیب اوزوندن عئینی فوتوکوپی‌لر چیخارتماغا چابا گؤستریلیر.

ایکینجی و اوچونجو سورولارین هر هانسی‌سینی موثبت جاوابلاییرساق طبیعی بیرینجی سورویا منفی جاواب وئرمیش اولوروق. موثبت جاوابلاما بو آنلاما گلیر کی بیز عئینی اولمایی قیراغا قویوب و فرقلی‌لیک‌لری مثبت فاکتور کیمی رسمیته تانیییب و حتی بعضا توپلوما گرکلی سانیب قوروماغا چالیشریق. اگر بو دوشونجه‌ده اولورساق و قصدیمیز موتحید اولماق‌دیر سا (ایکینجی سورویو موثبت جاوابلاییرساق)، یعنی اؤزوموزه بیر سیرا اساس هدف‌لر و آنا خط‌لر تعریف‌له‌ییب، آنجاق باشقا جزئی هدف‌لر و بو اساس هدف‌لره نئجه یئتیرمه توتوملاری و مئتودلاریندا سینیرلاییجی اولچوت‌لر قویماییریق. اؤرنک اوچون میللی چیخارلار دئیه بیرسیرا ایده‌آل‌لاری هر کس قبول ائله‌ییب و هر کس یا قروپ اؤزونه عایید مئتودلارلا اونلارا چاتماغا چالیشیر. باشقا مسئله‌لرده فرقلی هدف‌لر تعریف‌لنسه بئله بو اساس هدف‌لره ضرر یئتیرمه‌سین گرک!

ایلک باخیشدا موتحید اولماق گؤزل و ایده‌آل گؤرونور اما اویغولامادا و پراتیکده سورونلار یارانیر. یعنی صفحه اوزرینده و تئوریده قالیرساق موتحید اولما چوخ یاخشی‌دیر اما بونو حایاتا کئچیرمه‌ده پاردوکسیکال و تضادلی مسئله‌لر قارشیمیزا چیخیر:

-بو اساس هدف‌لری کیم تانیملاییب، بللی ائتمه‌لی‌دیر؟

-بیزیم ظاهیرده بللی و یازیلمیش هدف‌لریمیز اولسا بئله بو هدف‌لرین تفسیری شخص/قروپ لار آراسیندا فرقلی اولاجاقدیر.

-بعضی دارباخیشلی‌لار و توتالیتر یؤنتم‌لی‌لر موتحید اولمایی بهانه ائدَرک، اصلینده عئینی اولماغا (هرکسی اؤزلرینه بنزتمه‌یه) چالیشاجاق‌لار.

-بعضی شخص‌لر و قروپلارین بوتون آنا هدف‌لری و خط‌لری بیزله بیر اولماسا بئله بیر چوخ میقداری بیزله عئینی و بیرسیراسی عئینی دئییل. اوندا بو قروپلاری نئجه تعریف‌له‌ییب و موناسیبت‌یمیز بو قروپلارا گؤره نئجه اولمالی‌دیر؟

-اوزون سؤزون قیساسی بودور کی بیزیم هدف‌لریمیز و ایده‌آل‌لاریمیزی کیم، نئجه و هارالارا قدر جیزمالی و تام طبیعی اولارق بولار کسین اولمادیغی تقدیرده (گئرچک دونیادا) نه ائتمه‌لی‌ییک؟

بو سورولارا جاواب آختارماقدا دوشونورولر باشلانیشدا ایره‌لی سوردوغوموز اوچونجو سوالا مثبت جاواب وئریرلر. یعنی اونلارا گؤره بیز اینسانلارین دونیادان فرقلی تجروبه‌لریمیز و حتی بعضا بیر تجروبه‌دن فرقلی آلقیلار و یوروملاریمیز واردیر. باشقا طرفدن «بیز» و «باشقالار»ین دوشونجه و عمل جغرافیامیز تام آیدین دئییل. دونیا «بیز» و «باشقالار»یندان اولوشماییر، بلکه بو آرادا بیر ایشیق رنگ‌لری طیفی کیمی چئشیدلی قروپلار اولابیلر. حتی بوگون بیر اولساق بئله زامانلا دَییشیمه معروض قالیریق. بیز اینسانیق و اینسانلارین یاخشی پیسی واردیر. بعضا بیزلرین پیسی، شخصی منفعت‌لرینه گؤره موتحید اولماغی بهانه ائدَرک خوشلامادیغی بعضی فیکیرداشلاری شانتاژلاییب «باشقالار»ی لیسته‌سینه کئچیریب، «بیز»یم جغرافیامیزدان دیشلاماغا چالیشیر. بئله‌لیک‌له داها اینعیطافلی سینیرلار و تساموح‌لو دوشونجه و داورانیش‌لار گرکلی گؤرونور. یعنی موتحید اولما ایمکانی اولمایان بیر دوروملاردا هر کس بیر سیرا انعطافلی و گئنل اویون قایدالاری و اخلاقی ایلکه‌لر اساسیندا، باشقالارینی باسقی آلتینا آلمادان فعالیت گؤسترمه‌لی‌دیر. بونلا یانی سیرا بیز پولورالیزم و نئچه‌سس‌لی‌لیک اساسیندا سونوندا عمومی بیر منطیق فضاسینین یارانماسینا اینانیریق. سؤزو گئدن هر اوچ یؤنتَمین بیر سیرا گتیری و ایتیری‌لری واردیر اما ان وئریملی مئتود بیزجه اوچونجو مئتوددور. بو او دئمک دئییل که تساموح‌لو و نئچه سسلی فضا تام مثبت و ایشکال‌سیزدیر، آنجاق بیزجه هله‌لیک ان اخلاقی و منفعت‌لی مئتود بودور. بو مئتودون ان اساس سنیرلاریندان بونلاری سیرالاماق اولار:

- نئچه سسلی فضادا چالیشماق اوچون کیفیتلی شخص لر و قروپ‌لار لازیم‌دیر.

- اویون و اویون قایدلارینی بیلیب پوزمایان شخص‌لر تکجه دانیشماق و اوخوماق‌لا دئییل عملده و نئچه سسلی اورتامدا یئتیریلیرلر و ایرانین ایندیکی فضاسیندا نه قدر بونا مئیدان وئریلیر؟

- قایدالار بیر سیرا ذهنی دیرلر اوزوندن تعریف‌له‌نیر و بو دَیرلر بیرحدده دک نیسبی دیرلر.

- رسمی بیر دئولتمیز اولمادیغی اوچون قایدالاری پوزوب و نئچه سسلی‌لیک آدینا باشقالارینی لکه‌له‌ییب و حتی باسقی یاپانلارا نه ائده‌بیلریک؟ یعنی اویون قایدالاری دیشی اخلاق‌سیزجا داورانان‌لارا اویغولانان هزینه‌لر نه‌دیر؟

- بیزه قارشی اولان قروپ‌لار یا ایران حکومتی طرفیندن پولورالیزم آدینا بیزله یاناشی فعالیت گؤستریب، اساسدا بیزی داغیدیب یا ساپدیرماق ایسته‌یَن‌لره فضا آچیق اولاجاق‌دیر.

بو سورونلارا رغما بیزجه اوچونجو مئتود بوگونکو دوروموموز اوچون داها اویغون‌دور.

بیرلیک آنلامی حاقدا دانیشدیق اما «میللی بیرلیک» نه‌دیر؟ طبیعی بو سورویا سیز میللی بیرلیک دوشرگه‌سی اولاراق داها آیدین و سیستماتیک جاواب وئرمه‌لی‌سینیز. بیزده عادت اولوب هر سؤزجویون اوولینه بیر میللی سؤزجویو آرتیراق: میللی حرکت، میللی موباریز، میللی لیدئر، میللی وظیفه، و حتی میللی اینسان یا میللی خائن. بونلار بعضا آیدین و بعضا قارماشیق گؤرونورلر. بعضی‌لری اصطلاحا سهل ممتنع کیمی بیر قونولاردیلار. بیزجه میللی بیرلیک دن آماجیمیز:

1-      میللی فعاللارین (بو سؤزجویو تعریف لنمیش وارساییرساق) بیرلیگی (اوسته گلن اوچ یؤنتمین بیرینه دایاناراق) اولابیلر.

2-      میللتیمیزین بیرلیگی ده قصد ائدیله بیلر.

طبیعی ایندیکی دورومدا بیرینجی یوروم داها اویغون گؤرونور اما بیزجه بونا سیز عزیز دوستلاریمیز داها اطرافلی جاواب وئره بیلرسینیز.

- ميللي حركت آتمسفرينده تعريفله‌ديگينيز میللی بيرليگين نه اؤنمی وار؟ آیریحا بوگونکو دورومدا میللی بیرلیگه نه گرک وار؟

بیزجه اوسته تعریف‌له‌دییمیز اوچونجو تانیم‌لا (تساموح)، بیرلیگه احتیاجیمیز واردیر. بونون نه‌دن‌لرینی ساده‌لشدیرمک اوچون بئله سیرالاییریق:

-بللی بیر قایدا و قورال‌لارا سایغی گؤسترمه‌دییمیزده محدود انئرژی‌لریمیز ترس یؤنلرده ایشله‌ییب و بیربیرینی خونثی ائدیر.

-اویون قایدالارینین اؤنملی حیصه‌سی اخلاقی مسئله‌لردیر. یعنی بللی بیر اخلاق ایلکه‌لری اساسیندا چالیشماییرساق، طبیعی هر کس میللی فعاللاری اخلاقسیزلیغا محکوم ائده‌جک‌دیر.

-بیز قوراللاری قبول ائتمه‌ییب و قایداسیز بیر اویونا گیریرسک، ایش بیرلیک و باریشماق اوچون هئچ بللی بیر معیاریمیز اولمایاجاق و هر گون داها یئنی بیر دوور باطله دوشوب هر گون آرتیق بیربیریمیزه قارشی و بیربیمیزدن اوزاق چالیشاجاغیق.

-اینسان لاریمیز و شخص لریمیز اینسانی و اخلاقی اولمایاراق شانتاژ اولاجاق لار و هر گون میللی-موقدس موباریزدن شخصی آتیشمالارا دوغرو سوروکله نه بیلیریک.

 -  بو بیرلیگین ایره‌لی سورمه‌سینه نه یؤنتملر اؤنریرسینیز؟

بیزجه بیرلیک اوچون تکجه دانیشیق یا چاغری یئتمز؛ باخمایاراق کی عمومی ویجدانی اویاتما دا ائتکین‌لردن بیری اولا بیلر. میللی بیرلیک بیزیم کیمی میللت‌لر و حرکت‌لرده تساهل، دموکراتیک اخلاق و پولورالیزمه دوشونجه‌ده و عملده اینانیب عمل ائتمک‌له مومکون‌دور. میللی حرکت دئدییمیز بیر ایجتیماعی-سیاسی حرکت ذاتا میللتیمیزین بیر چوخ فرقلی جریان‌لارینی ایچرمک‌ده‌دیر. بو بیر پارتی دئییل هر کس بیربیرینه بنزَمک یا تام سینیرلی و بللی معیارلارا سیغماق زوروندا اولسون. بیز 1) اؤزوموزو 2)دوستلاریمیزی 3)رقیب‌لریمیزی 4)طرفسیزلری و 5) دوشمانلاریمیزی بیر منطیق ایچینده تعریف‌له‌مه‌لی‌ییک. اؤنجه دئدییمیز کیمی بورادا «کسین» بللی اولان بیر سینیرلاردان سؤز گئتمه‌ییر اما بو او دئمک دئییل کی «اصلا» سینیر یوخدور و هر نه بیر آنارشی ایچینده‌دیر. طبیعی اؤزلرینی بیزدن بیلمه‌ین‌لر و بیزله موباریزه‌یه گیرنلر «باشقالار»ی ایچینده‌دیرلر و بیر چوخ دوست، رقیب و طرفسیز شخص/قروپلار دا واردیر. تعریف‌لریمیز سیال و تام پراگماتیستی بیر آچیدان اولمالی‌دیر.

آیریجا بیرلیک اوچون بو کاپاسیته‌یه مالیک آدام‌لار لازیم‌دیر. دئموکراتیک اخلاق (بوردا دئموکراسی حوکومت سیستئمی یا مئتودو آنلامیندا دئییل، بلکه اخلاقی قورال‌لار و داورانیش‌لاری قصد ائدیریک) بیر اردم ساییلیر و تمرین‌له مومکون اولور. هر کس دئموکراتیک اخلاق معیارلارینی اؤزونده یارادیب، بسله‌مه‌لیدیر. دئموکراتیک اخلاق معیارلاریندان 1)نئچه سسلی‌لی‌یه سایغی 2)ائلشدیریب و ائلشدیریلمه‌یه دایاناقلی اولما 3)موطلق و ایدئولؤژیک قضاوت‌لر و داورانیش‌لاردان اوزاق دورما 4)دوشونجه و بیلیمه سایغی و 5) نیفرت‌دن دئییل مصلحت‌دن یولا چیخماق کیمی اردملری سایماق اولار. بونلار همان سؤزو گئدن اویون قایدالاری و قوراللاری‌دیرلار.

و سونوندا هر کس عملیاتی بیر ایشده دوستونو سئچمه حاقی واردیر. اؤرنک اوچون سیز بیرلیک دوشرگه‌سی اولاراق و بیز اؤیرنجی سیته‌سی اولاراق اؤز دوستلاریمیزی سیته‌ده ایش بیرلیک اوچون سئچه بیلیریک اما بو میللی حرکت‌ده شبه مذهبی آیریملارا نه‌دن اولمامالی‌دیر. یعنی بیرلیک‌چی‌لرله اؤیرنجی‌چی‌لر بونو بیلمه‌لی‌دیرلر کی امنیتی مسئله‌لردن دولایی و هم ده هدف-دوشونجه فرقلی‌لییی نه‌دنی ایله هر کس بیر یئرده ایشله‌یه بیلمز اما هامی‌میز اؤز تفسیریمیز اساسیندا میللتیمیز و میللی حرکتیمیز سعادتی یولوندا چالیشیریق.

بیر   -یگین یارانماسیندا اؤزل اولاراق میللی حرکت مئدیاسی او جومله‌دن سیزین وبسایتین یئری و گؤره‌وی نه‌دیر؟

بیز و سیز و باشقا مئدیالار نئچه یؤندن بو مسئله‌یه دستک وئره بیلریک. یئنه ساده‌لشدیرمک اوچون بونلاری سیرالییریق:

-بیرلیک حاقدا دانیشیق و ائلشتیری فضاسی یارادا بیلریک.

-دئدییمیز کیمی بیرلیک اوچون یوخاری بیر داورانیش باجاریغی و مهارتی لازیمدیر. بو داورانیش و مهارت تمریندن یارانیر و بونون اوچون بیزه فضا چوخ آزدیر. اؤنملی تمرین فضالاریندان بیری ائله بو مئدیالاردیر. یعنی هر مئدیادا چالیشان شخصلر بیربیرلری ایله و مئدیالار بیر- بیرلرایله بو ایشی تمرین ائتمه‌لی‌دیرلر. اونوتمایاق بیزیم فعالاریمیزین بیر چوخو بئله بیر مئدیالار یا مجازی فضالاردا چالیشیرلار.

-بیرلیک یارادان اولایلاری و سمبلیک حرکت لری داها آرتیق تبلیغ ائده بیلریک.

سونوندا اؤیرنجی سیته اولاراق سیزدن بو اؤنملی مسئله حاقدا چالیشدیغینیز و بیزی ده دانیشیق اوچون سئچدیینیز اوچون تشککور ائدیب، سیزه باشاریلار دیله ییریک.